Hamer-, klauw-, mallet teen

Wat is een hamerteen, wat is een klauwteen en wat is een mallet teen?
Een hamerteen en klauwteen betekenen een gebogen teen, de teen staat in een gedwongen buigstand. In de onderstaande illustratie is het verschil weergegeven tussen een hamerteen, een klauwteen en een mallet teen. Zoals te zien is betekent elk van deze teenstanden dat er een kromme teen is, maar bij elk type is de kromme vorm verschillend. Hoewel deze aandoeningen in de volksmond vaak allemaal ‘hamerteen’ genoemd worden gaat het om verschillende aandoeningen. Bij een hamerteen is het eerste gewricht in het kootje gebogen. Bij klauwtenen is niet alleen het eerste gewricht in de teen gebogen, maar ook het tweede gewricht. Daarnaast is er bij een klauwteen vaak sprake van een overstrekking in het gewricht tussen het middenvoetsbeentje en het eerste kootje. Bij een mallet teen is alleen het laatste kootje gebogen. 

Afbeelding: van boven naar beneden afgebeeld zijn 3 teenstanden die voor het gemak als “hamertenen” kunnen worden beschouwd, namelijk een hamerteen, een klauwteen en een mallet teen.

Er zijn twee soorten hamertenen die van elkaar verschillen in flexibiliteit:

Rigide hamertenen
Rigide hamertenen zijn stijf. De tenen zijn niet recht te maken, zelfs niet wanneer men probeert de tenen met de vingers recht te buigen. Deze vorm van hamertenen is pijnlijk en kan invloed hebben op de mobiliteit van mensen.

Flexibele hamertenen
Flexibele hamertenen zijn buigbaar, dat wil zeggen dat men de tenen met de vingers recht kan maken. Deze vorm van hamertenen is doorgaans minder pijnlijk dan rigide hamertenen en heeft minder invloed op de mobiliteit van mensen.

Wat zijn de oorzaken van een hamerteen?Er is geen duidelijke oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van hamertenen of klauwtenen. Er zijn in het lichaam altijd twee soorten spieren: spieren die ervoor zorgen dat je je ledematen kunt strekken en spieren die ervoor zorgen dat je je ledematen kunt buigen. Deze spieren zijn in evenwicht. Bij hamertenen of klauwtenen is dit evenwicht verstoord, waardoor de tenen overmatig buigen. Het evenwicht kan verstoord worden doordat de functie van de kleine voetspiertjes uitvalt. Enkele oorzaken van het uitvallen van deze functie kunnen zijn:

• Suikerziekte
• Reuma
• Gewrichtsslijtage
• Eerder letsel​

Naast het uitvallen van de functie van de kleine voetspiertjes kan een hallux valgus een oorzaak zijn van hamertenen. Bij een hallux valgus buigt de grote teen overmatig richting de andere tenen. De tweede teen kan hierdoor omhoog geduwd worden, waardoor een hamerteen kan ontstaan.

Klachten en symptomen

In welke levensfase komt het voor?
Een hamerteen kan op elke leeftijd voorkomen, maar wordt vaker gezien bij oudere mensen. Hamertenen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, dit kan komen doordat vrouwen vaker nauwe schoenen dragen. Het dragen van nauwe schoenen is geen oorzaak van hamertenen, maar kunnen wel bijdragen aan het ontstaan ervan.

Welke klachten en symptomen kan iemand hebben?
Hamertenen kunnen gepaard gaan met pijn, maar hamertenen kunnen ook zonder klachten bestaan. Doordat de tenen scheef staan is het dragen van schoenen vaak pijnlijk, dit komt doordat de hamertenen tegen de binnenkant van de schoenen drukken. Deze wrijving kan tevens pijnlijke likdoorns veroorzaken.

Diagnose en onderzoek

Hoe en door wie wordt de diagnose gesteld?
Hamertenen, klauwtenen en mallet tenen zijn tenen die scheef staan, dit is duidelijk zichtbaar en wordt door de orthopedisch chirurg makkelijk herkend. Uiteraard stelt de orthopedisch chirurg gerichte vragen om een zo duidelijk mogelijk ziektebeeld te krijgen en een zo goed mogelijke diagnose te kunnen stellen.

Welke onderzoeken worden gedaan?
De diagnose hamerteen wordt gesteld naar aanleiding van lichamelijk onderzoek; een hamerteen is duidelijk herkenbaar. Röntgenfoto’s worden dan ook niet gebruikt om deze diagnose te stellen. Eventueel kan een orthopedisch chirurg röntgenfoto’s maken om ander letsel van de teen, zoals bijvoorbeeld botbreuken, uit te sluiten.

Niet-operatieve (conservatieve) behandeling

Aangepast schoeisel
Bij een hamerteen is de stand van de teen gewijzigd. Dit veroorzaakt pijn. Er zijn geen niet-operatieve behandelingen die de stand van de teen kunnen veranderen. Een niet-operatieve behandeling kan, afhankelijk van de ernst van de aandoening, wel de pijn laten afnemen. Steunzolen kunnen de pijn onder de voorvoet doen verminderen. Daarnaast kunnen schoenen met meer teenruimte, waarin de tenen niet tegen de schoen drukken, de pijn doen afnemen. Hiervoor kan een verwijzing naar een orthopedische schoenmaker worden uitgeschreven.

Operatieve behandeling

Voor de operatie
Anesthesie
De hamerteen operatie kan worden uitgevoerd na toediening van een ruggenprik of onder algehele narcose. De keuze voor de vorm van anesthesie wordt voor de opname op preoperatieve polikliniek door de anesthesioloog met u besproken. 

Tijdens de operatie
Een hamerteen wordt tijdens een operatie rechtgezet. Bij een soepele hamer-/klauwteen worden de buigpeesjes aan de basis van de onderkant van de teen doorgenomen. Bij een rigide hamerteen neemt door het bot van het eerste teenkootje in te korten de spanning op de teen af, en kan de teen recht worden gezet. Hiervoor wordt een dwarse of lengte-incisie gemaakt over het eerste gewrichtje van de teen. Soms is het nodig om tevens een peesverlenging toe te passen. Dit gebeurt via een kleine incisie op de voetrug. Om de rechte stand van de teen te behouden wordt er tijdelijk een ijzeren pennetje in de teen geplaatst. Dit pennetje steekt uit de teen en wordt voorzien van een plastic bolletje ter bescherming tegen stoten. Deze draad wordt na vier tot zes weken op de polikliniek verwijderd. 
Door de stand van de teen te corrigeren nemen verdwijnen de drukplekken en overtollige eeltvorming die verantwoordelijk zijn voor de pijn. 

Hechtingen
Wondcontrole en het eventueel verwijderen van de hechtingen vindt plaats twee weken na de operatie plaats. Vier tot zes weken na de operatie zal de ijzerdraad uit uw teen worden verwijderd.

Na de operatie
Opnameduur
Een hamerteen correctie gebeurt in dagbehandeling.

Mobiliteit
U kunt de voet na de operatie in de meeste gevallen gewoon belasten. Dit kan aanvankelijk met een speciale verbandschoen en later met een slipper/ open schoen. In sommige gevallen moet u het afwikkelen van de voorvoet beperken, dan krijgt een speciale schoen (Darcoschoen). Met deze schoen kunt u de hak belasten. 

Complicaties
Tijdens alle operaties wordt steriel gewerkt. Hierdoor wordt het risico op het ontstaan van infecties zo klein mogelijk gehouden. Het is echter niet mogelijk om infecties totaal te voorkomen, er bestaat altijd een klein risico op het ontstaan van een (wond)infectie. 

In het ziekenhuis
Na de operatie zit er een verband om uw voet. Dit blijft 10-14 dagen zitten. U krijgt van onze fysiotherapeuten of verpleegkundigen instructies hoe u met krukken moet lopen.

Pijnstilling
Indien u pijn ervaart kunt u pijnstillers gebruiken. U krijgt een recept voor pijnstillers mee, u kunt uw medicatie bij uw apotheek ophalen.

Poliklinische controle
U komt twee weken na de operatie voor controle op de polikliniek bij een verpleegkundige of arts-assistent voor een wondcontrole. Vier tot zes weken na de operatie komt u op de polikliniek voor controle bij de orthopedisch chirurg. Wanneer er een metalen pennetje in de teen is geplaatst wordt dit op de polikliek verwijderd. Dit is over het algemeen niet pijnlijk. 

Revalidatie en fysiotherapie
U mag de eerste twee weken de voet belasten, echter wordt aangeraden de voet zo veel mogelijk hoog te leggen om zwelling en pijn te verminderen. Na twee weken kunt een de voet vaak weer normaal belasten met een speciale verbandzool, slipper of zeer ruime schoen. Fysiotherapie is over het algemeen niet nodig.
Indien er slechts een peesje is doornomen ter correctie van een klauwteen kan men over het algemeen na twee weken weer normale schoenen dragen.

NB: De standaard nabehandeling is hier beschreven, in individuele gevallen kan van dit schema worden afgeweken.